Bài 4: Các nước Đông Nam Á (cuối thế kỉ XIX 2022 | Mytranshop.com

I. Quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân vào các nước Đông Nam Á

* Nguyên nhân Đông Nam Á bị xâm lược.

– Các nước tư bản cần thị trường, thuộc địa –> Đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.

– Đông Nam á là một khu vực rộng lớn, đông dân, giàu tài nguyên, có vị trí chiến lược quan trọng. Từ giữa thế kỉ XIX chế độ phong kiến lâm vào khủng hoảng triền miên –> thực dân phương Tây mở rộng, hoàn thành việc xâm lược Đông Nam á.

* Quá trình thực dân xâm lược Đông Nam Á

Tên các nước Đông Nam Á	Thực dân xâm lược	Thời gian hoàn thành xâm lược
In-đô-nê-xi-a	Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan	– Giữa XIX Hà Lan hoàn thành xâm chiếm và lập ách thống trị.
Phi-lip-pin	Tây Ban Nha, Mĩ	Giữa thế kỉ XVI Tây Ban Nha thống trị. – Năm 1898 Mĩ chiến tranh với Tây Ban Nha, hất cẳng Tây Ban Nha khỏi Phi-lip-pin. – Năm 1899 – 1902 Mĩ chiến tranh với Philíppin, biến quần đảo này thành thuộc địa của Mĩ.
Miến Điện	Anh	– Năm 1885 Anh thôn tính Miến Điện
Ma-lai-xi-a	Anh	– Cuối thế kỉ XIX Mã-lai trở thành thuộc địa của Anh.
Việt Nam – Lào – Campuchia	Pháp	– Cuối thế kỉ XIX, Pháp hoàn toàn xâm lược 3 nước Đông Dương
Xiêm (Thái Lan)	Anh, Pháp tranh chấp	Xiêm vẫn giữ được độc lập.

II. Phong trào chống thực dân Hà Lan của nhân dân Inđônêxia (giảm tải)

 – Chính sách thống trị thực dân Hà Lan đã làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Thời gian	Phong trào đấu tranh
1825 –  1830 1873 – 1909 1878 – 1907 1884 – 1886 1890	– Phong trào đấu tranh của ND đảo A-chê – Khởi nghĩa nổ ra ở Tây Xumatơra – Đấu tranh ở Ba Tắc – Đấu tranh ở Ca-li-man-tan – Khởi nghĩa nông dân do Sa-min lãnh đạo

– Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, xã hội In-đô-nê-xi-a phân hóa sâu sắc, giai cấp công nhân và tư sản ra đời –> Phong trào yêu nước mang màu sắc mới, với sự tham gia của công nhân và tư sản.

III. Phong trào chống thực dân ở Philíppin (giảm tải)

 * Nguyên nhân của phong trào

– Thực dân Tây Ban Nha đặt ách thống trị trên 300 năm ở Philíppin, khai thác bóc lột triệt để tài nguyên và sức lao động –> mâu thuẫn giữa nhân dân Philíppin và thực dân Tây Ban Nha ngày càng gay gắt –> phong trào đấu tranh bùng nổ.

* Phong trào đấu tranh:

– Năm 1872 có khởi nghĩa ở Ca-vi-tô, nghĩa quân làm chủ Ca-vi-tô được 3 ngày thì thất bại.

– Vào những năm 90 của thế kỉ XIX, ở Philíppin xuất hiện 2 xu hướng chính trong phong trào  giải phóng dân tộc.

Nội dung	Xu hướng cải cách	Xu hướng bạo động
– Lãnh đạo	– Hô-xê Ri-dan	– Bô-ni-pha-xi-ô
– Lực lượng tham gia	– “Liên minh Philíppin”, bao gồm trí thức yêu nước, địa chủ, tư sản tiến bộ, một số hộ nghèo.	– “Liên hiệp những người con yêu quý của nhân dân” tập hợp chủ yếu là nông dân, dân nghèo thành thị.
– Hình thức đấu tranh	– Đấu tranh ôn hòa	– Khởi nghĩa, vũ trang tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa tháng 8/1896.
– Chủ trương đấu tranh	– Tuyên truyền, khơi dậy ý thức dân tộc, đòi quyền bình đẳng với người Tây Ban Nha.	– Đấu tranh lật đổ ách thống trị của Tây Ban Nha, xây dựng quốc gia độc lập.
– Kết quả – ý nghĩa	– Tuy thất bại nhưng Liên minh đã thức tỉnh, tinh thần dân tộc, chuẩn bị tư tưởng cho cao trào cách mạng sau này.	– Khởi nghĩa tháng 8/1896 đã giải phóng nhiều vùng, thành lập được chính quyền nhân dân, tiến tới thành lập nền cộng hoà.

– Phong trào đấu tranh chống Mĩ.

+ Năm 1898 Mĩ gây chiến với Tây Ban Nha hất cẳng Tây Ban Nha và chiếm Philíppin.

+ Nhân dân Philíppin anh dũng chống Mĩ đến năm 1902 thất bại. Philíppin trở thành thuộc địa của Mĩ.

VI. phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Campuchia

* Bối cảnh Campuchia giữa thế kỉ XIX.

– Trước khi bị Pháp xâm lược triều đình phong kiến Nô-rô-đôm suy yếu phải thần phục Thái Lan.

– Năm 1863 Campuchia chấp nhận sự bảo hộ của Pháp –> năm 1884 Pháp gạt Xiêm, biến Campuchia thành thuộc địa của Pháp.

– Ách thống trị của Pháp làm cho nhân dân Cam-pu-chia bất bình vùng dậy đấu tranh.

* Phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Cam-pu-chia.

Tên phong trào	Thời gian	Địa bàn hoạt động	Kết quả
– Khởi nghĩa Si-vô-tha	1861 – 1892	– Tấn công U-đong và Phnôm Pênh	– Thất bại
– Khởi nghĩa A-chaXoa	1863 – 1866	– Các tỉnh giáp biên giới Việt Nam nhân dân Châu Đốc (Hà Tiên) ủng hộ A-cha-xoa chống Pháp	– Thất bại
– Khởi nghĩa Pu côm-bô	1866 – 1867	– Lập căn cứ ở Tây Ninh (Việt Nam) sau đó tấn công về Cam-pu-chia kiểm soát Pa-man tấn công U-đong.	– Thất bại

V. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân Lào đầu thế kỉ XX 

Tên khởi nghĩa	Thời gian	Địa bàn hoạt động	Kết quả
Khởi nghĩa Pha-ca-đuốc	1901 – 1903	– Xa-va-na-khet, Đường Biên giới Việt – Lào	– Thất bại
Khởi nghĩa Ong Kẹo và Com-ma-đam	1901 – 1937	– Cao nguyên Bô-lô-ven	– Thất bại
Khởi nghĩa Châu Pa-chay	1918 – 1922	– Bắc Lào, Tây Bắc Việt Nam	– Thất bại

* Nhận xét:

– Phong trào đấu tranh của nhân dân Lào và Cam-pu-chia cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX diễn ra liên tục, sôi nổi nhưng còn mang tính tự phát.

– Hình thức đấu tranh chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang.

– Lãnh đạo là các sĩ phu yêu nước và nông dân.

– Kết quả: Các cuộc đấu tranh đều thất bại do tự phát thiếu đường lối đúng đắn, thiếu tổ chức vững vàng.

– Thể hiện tinh thần yêu nước và tinh thần đoàn kết của nhân dân 3 nước Đông Dương.

VI. Xiêm (Thái Lan) giữa thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX

* Bối cảnh lịch sử

– Năm 1752 triều đại Ra-ma được thiết lập, theo đuổi chính sách đóng cửa

– Giữa thế kỉ XIX đứng trước sự de dọa xâm lược của phương Tây, Ra-ma IV (Mông-kút ở ngôi từ 1851 – 1868) đã thực hiện mở cửa buôn bán với nước ngoài.

 -Ra-ma V (Chu-la-long-con ở ngôi từ 1868 – 1910) đã thực hiện nhiều chính sách.

 *Nội dung cải cách

– Kinh tế:

+ Nông nghiệp: để tăng nhanh lượng gạo xuất khẩu nhà nước giảm nhẹ thế ruộng, xóa bỏ chế độ lao dịch.

+ Công thương nghiệp:

Khuyến khích tư nhân bỏ vốn kinh doanh, xây dựng nhà máy, mở hiệu buôn, ngân hàng.

– Chính trị:

+ Cải cách theo khuôn mẫu phương Tây.

+ Đứng đầu nhà nước vẫn là vua.

+ Giúp việc có hội đồng nhà nước (nghị viện).

+ Chính phủ có 12 bộ trưởng.

– Quân đội, tòa án, trường học được cải cách theo khuôn mẫu phương Tây.

– Về xã hội: xóa bỏ chế độ nô lệ vì nợ => giải phóng người lao động

– Đối ngoại:

+ Thực hiện chính sách ngoại giao mềm dẻo: “ngoại giao ngọn tre”.

+ Lợi dụng vị trí nước đệm.

+ Lợi dụng mâu thuẫn giữa 2 thế lực Anh – Pháp => lựa chiều có lợi để giữ chủ quyền đất nước.

* Tính chất: Cải cách mang tính chất cách mạng tư sản không triệt để.