I. Nhiễm sắc thể giới tính
– Trong tế bào lưỡng bội chứa một cặp NST giới tính XX (cặp NST giới tính tương đồng) hoặc một cặp NST giới tính XY (cặp NST giới tính không tương đồng).
– NST giới tính mang gen quy định giới tính và cả những gen không liên quan đến giới tính.
– Giới tính của nhiều loài phụ thuộc vào sự có mặt của cặp NST giới tính:
+ Ở người, động vật có vú, ruồi giấm: XX ở giống cái, XY ở giống đực.
+ Ở chim, ếch nhái, bò sát, bướm: XX ở giống đực, XY ở giống cái.
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính
– Ở đa số loài giao phối, giới tính được xác định trong quá trình thụ tinh.
– Sự phân li và tổ hợp cặp NST giới tính trong giảm phân:
+ Khi giảm phân: cặp NST giới tính XY cho ra 2 loại giao tử với tỉ lệ ngang nhau, cặp NST XX chỉ cho một loại trứng.
+ Qua thụ tinh: sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các giao tử đã tạo ra 2 loại hợp tử XX và XY với tỉ lệ thường xấp xỉ 1 : 1. Vì vậy, tỉ lệ giới tính thường xấp xỉ 1 : 1.
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính
– Sự phân hóa giới tính ngoài phụ thuộc vào sự tồn tại của cặp NST giới tính còn chịu ảnh hưởng các yếu của môi trường trong và ngoài cơ thể:
+ Hoocmôn sinh dục: Nếu cho hoocmôn sinh dục tác động vào những giai đoạn sớm trong sự phát triển cá thể có thể làm biến đổi giới tính tuy cặp NST giới tính vẫn không thay đổi.
+ Nhiệt độ:
+ Ánh sáng:
– Ứng dụng: nắm được cơ chế xác định giới tính và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính, người ta có thể chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực : cái ở vật nuôi cho phù hợp với mục đích sản xuất.