Gốc tự do là gì là một câu hỏi được nhiều người quan tâm. Câu trả lời về định nghĩa, nguyên nhân hình thành và lợi ích, tác hại của gốc tự do có ngay sau đây.
Nếu là một người quan tâm tới vấn đề sức khỏe hay bảo dưỡng nhan sắc, chắc hẳn bạn đã đôi lần nghe thấy 3 chữ “gốc tự do”. Gốc tự do thường được nhắc tới là thủ phạm gây ra rất nhiều vấn đề cho cơ thể. Nhưng thực chất gốc tự do là gì. Hiểu được gốc tự do sẽ giúp bạn bảo vệ cơ thể một cách tốt hơn trước tác hại mà gốc tự do mang lại.
1. Gốc tự do là gì? Free radicals là gì?
Gốc tự do có tên tiếng Anh là free radicals. Gốc tự do hay free radicals là sản phẩm phụ, chất thải tự nhiên của các quá trình hóa học diễn ra trong cơ thể con người, chẳng hạn như quá trình trao đổi chất.
Khi các quá trình hóa học diễn ra trong cơ thể thì các oxy liên tục phân tách thành các nguyên tử riêng lẻ với lớp vỏ bao quanh chứa điện tử (electron) riêng lẻ. Các điện tử này cần được kết đôi để nguyên tử trở nên ổn định. Thiếu hụt điện tử khiến các nguyên tử mất tính ổn định.
Và do đó, khi một lớp vỏ của một nguyên tử thiếu hụt điện tử, chúng sẽ quét cơ thể để tìm kiếm các nguyên tử khác, sử dụng điện tử của nguyên tử đó, hoàn thành lớp vỏ của mình và trở nên ổn định. Gốc tự do chính là nguyên tử đi tìm kiếm điện tử còn thiếu để hoàn thành lớp vỏ của mình.
Giải đáp gốc tự do là gì
2. Free radical damage là gì?
Free radical damage dịch sang tiếng Việt là những thiệt hại các gốc tự do gây ra. Cụm từ này trở nên phổ biến bởi các gốc tự do gây ra hàng loạt vấn đề cho sức khỏe và nhan sắc của con người.
3. Yếu tốc thúc đẩy gốc tự do hình thành
Ngoài nguyên nhân gốc tự do là sản phẩm phụ tất yếu của các phản ứng hóa học trong cơ thể, nhưng một số yếu tố là nguyên nhân thúc đẩy sự hình thành của các gốc tự do nhiều hơn trong cơ thể. Bao gồm:
- Cơ thể tiếp xúc với các hóa chất độc hại, chẳng hạn như thuốc trừ sâu và ô nhiễm không khí
- Hút thuốc lá
- Rượu
- Tiêu thụ đồ chiên
Giảm được những nguyên nhân này sẽ giúp giảm số lượng các gốc tự do trong cơ thể.
4. Tác hại của gốc tự do
Từ định nghĩa gốc tự do là gì trên đây, một gốc tự do là nguyên tử lấy đi điện tử của một nguyên tử khác. Và nguyên tử khác này sẽ tiếp tục bị thiếu hụt điện tử và biến chúng trở thành gốc tự do. Và gốc tự do đó tiếp tục lấy điện tử của nguyên tử khác.
Hiệu ứng domino này làm hỏng hàng loạt nguyên tử trong cơ thể. Nguyên tử tạo nên phân tử và phân tử tạo nên tế bào. Do đó, gốc tự do cuối cùng có thể phá vỡ và làm hỏng rất nhiều các tế bào trong cơ thể con người, gây ra những vấn đề sau đây.
Gốc tự do gây ra nhiều bệnh tật
Ví dụ như:
- Hiệu ứng domino của các gốc tự do có thể gây thay đổi cấu trúc của lipid, khiến chúng có nhiều khả năng bị mắc kẹt trong động mạch và ảnh hưởng tới quá trình tuần hoàn máu trong cơ thể.
- Các phân tử bị hư hỏng hoàn toàn có thể đột biến và phát triển các khối u, gây ra ung thư.
- Việc tổn thương theo tầng còn có thể thay đổi mã DNA.
Có thể khẳng định, gốc tự do đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của nhiều bệnh, bao gồm thoái hóa điểm vàng, tim mạch, một số loại bệnh ung thư, bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, loét và tất cả các bệnh viêm nhiễm, chẳng hạn như viêm khớp hay lupus.
Gây lão hóa
Các gốc tự do cũng có liên quan đến quá trình lão hóa. Các gốc tự do có thể làm hỏng mã hướng dẫn của DNA, khiến các tế bào mới thay thế các tế bào cũ đã hư hỏng không phát triển đúng cách. Điều này khiến làn da không được sửa chữa mà tiếp tục bị hư hỏng. Đây cũng là nguyên nhân nếp nhăn, nám da,… xuất hiện ngày càng nhiều.
Giải đáp tác hại của gốc tự do là gì
5. Lợi ích của gốc tự do
Mặc dù như đã giải đáp tác hại của gốc tự do là gì như trên đây, các gốc tự do lại rất cần thiết cho sự sống của con người. Điều khác biệt là số lượng gốc tự do ở mức độ hợp lý, chúng hữu ích cho cơ thể. Nhưng số lượng quá nhiều thì chúng gây hại cho cơ thể và mang tới nhiều loại bệnh tật khác nhau như đã liệt kê ở trên.
Biến thức ăn thành năng lượng cho cơ thể
Đầu tiên, khả năng biến không khí và thức ăn thành năng lượng hóa học để cơ thể sử dụng trong tất cả các hoạt động của cuộc sống phụ thuộc vào một chuỗi phản ứng của các gốc tự do.
Góp phần vào hệ thống miễn dịch
Các gốc tự do cũng là một phần quan trọng của hệ thống miễn dịch. Chúng trôi nổi qua các tĩnh mạch và tấn công những kẻ xâm lược từ bên ngoài vào cơ thể con người.
Hỗ trợ tim đập đúng lực
Trong điều kiện bình thường, các gốc tự do hoạt động như những chất tín hiệu quan trọng. Khi cơ thể chịu các loại căng thẳng khác nhau, hệ thần kinh giao cảm thực hiện nhiệm vụ kích thích các thụ thể được gọi là thụ thể beta-adrenergic trên bề mặt tế bào cơ tim. Dẫn đến một số thay đổi bên trong tế bào, một trong số đó là quá trình phosphoryl hóa protein. Và dẫn tới sự co bóp của các tế bào trở nên mạnh hơn và tim đập mạnh hơn. Điều này đồng nghĩa với việc tim bơm máu tốt hơn.
Lợi ích của gốc tự do
6. Mối quan hệ giữa chất chống oxy hóa mạnh nhất và gốc tự do là gì?
Như đã đề cập về định nghĩa gốc tự do là gì cũng như nguyên nhân hình thành chúng, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát gốc tự do trong cơ thể bằng việc tăng cường các chất chống oxy hóa trong cơ thể.
Mối quan hệ giữa chất chống oxy hóa và gốc tự do
Các chất chống oxy hóa là các phân tử trong tế bào và chúng có khả năng cung cấp một điện tử cho một gốc tự do mà bản thân phân tử đó không bị mất ổn định khi thiếu hụt điện tử. Một gốc tự do trở nên ổn định và không tạo thêm hàng loạt gốc tự do khác. Chuỗi hiệu ứng domino gốc tự do cũng sẽ dừng lại. Nhờ đó, giảm thiểu thiệt hại do gốc tự do gây ra cho cơ thể.
Các chất chống oxy hóa mạnh nhất bao gồm:
- Các loại carotenoid, phổ biến nhất là Beta-carotene
- Lutein, resveratrol
- Vitamin C, vitamin E, lycopene
- Các chất dinh dưỡng thực vật khác
Các thực phẩm chứa chất chống oxy hóa mạnh nhất
Cơ thể chúng ta tự sản xuất một số chất chống oxy hóa nhưng không đủ lượng để ngăn ngừa tất cả các gốc tự do. Do đó, các chất chống oxy hóa mạnh nhất được kể trên hoàn toàn có thể được hấp thụ vào cơ thể qua chế độ dinh dưỡng.
Chất chống oxy hóa có rất nhiều trong các trái cây và rau quả, đặc biệt là các loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc. Một số ví dụ các chất chống oxy hóa mạnh nhất bao gồm:
- Các loại quả mọng như dâu tây, quả việt quất, quả mâm xôi cùng với ổi, dưa hấu, bưởi, cam, quýt đều chứa rất nhiều vitamin C.
- Cà chua, cà rốt chứa lượng lớn beta-carotene cao.
- Rau lá đậm như bông cải xanh, rau bina, cải xoăn kale, cải ngồng, cải ngọt.
- Các loại hạt như hạt điều, hạt lạc, hạt hướng dương, hạt óc chó, hạt hạnh nhân.
- Trà xanh.
Thực phẩm chứa chất chống oxy hóa mạnh nhất
Không nên sử dụng thực phẩm bổ sung chất chống oxy hóa
Lý thuyết về việc chống lại gốc tự do bằng chất chống oxy hóa là nguyên nhân cũng như thông điệp bán các thực phẩm bổ sung chứa chất chống oxy hóa của nhiều doanh nghiệp.
Thế nhưng, các kết quả nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng chất chống oxy hóa thông qua thực phẩm nguyên chất sẽ hiệu quả hơn và có khả năng an toàn hơn thực phẩm bổ sung. Do đó, các bác sĩ khuyến khích mọi người nên có một chế độ ăn uống từ những thực phẩm tươi sống, sạch, an toàn cho sức khỏe. Thay vì tìm kiếm các loại viên uống, nước uống, bột,… bổ sung dinh dưỡng.
Cụ thể, một nghiên cứu diễn ra vào năm 2010 xem xét việc bổ sung chất chống oxy hóa để ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt đã không tìm thấy lợi ích nào mà chất chống oxy hóa mang lại.
Một nghiên cứu khác diễn ra vào năm 2012 đã cho kết luận rằng chất chống oxy hóa không làm giảm nguy cơ ung thư phổi. Thậm chí, tỷ lệ tử vong ở những người đã có nguy cơ ung thư cao, chẳng hạn như người hút thuốc còn tăng nhẹ khi sử dụng thêm chất chống oxy hóa.
Một số nghiên cứu còn phát hiện việc bổ sung chất chống oxy hóa có hại, dùng nhiều hơn mức cho phép hàng ngày được khuyến nghị, như lượng beta-carotene hoặc vitamin E quá mức làm tăng đáng kể nguy cơ tử vong.
Như vậy, trên đây là trọn bộ thông tin gốc tự do là gì cũng như lợi ích, tác hại mà chúng mang lại cho cơ thể con người. Nhờ đó, bạn cũng đã có được thông tin những cách giúp bản thân giảm thiểu tác hại mà gốc tự do gây ra cho cơ thể con người.
Elipsport – Thương hiệu thể thao tại nhà với các dòng sản phẩm như: Máy chạy bộ, xe đạp tập, ghế massage… được khách hàng tin dùng hàng đầu hiện nay. Hệ thống cửa hàng tại 63 tỉnh trên toàn quốc. CEO Elipsport với phương châm: “Sức khoẻ cho người Việt là mục tiêu của cuộc đời tôi.”
Câu hỏi thường gặp
Gốc tự do là sản phẩm phụ, chất thải tự nhiên của các quá trình hóa học diễn ra trong cơ thể con người, chẳng hạn như quá trình trao đổi chất. Gốc tự do có thể biến các phân tử ổn định trong cơ thể tiếp tục trở thành gốc tự do, theo cách mà bài viết này chia sẻ chi tiết.
Gốc tự do chính là nguyên tử lấy đi điện tử của nguyên tử ổn định khác và biến nguyên tử đó trở thành gốc tự do. Hiệu ứng domino này làm hỏng hàng loạt nguyên tử trong cơ thể. Từ đó, phá vỡ và làm hỏng rất nhiều cho tới toàn bộ các tế bào trong cơ thể con người.
Khả năng biến không khí và thức ăn thành năng lượng hóa học để cơ thể sử dụng trong tất cả các hoạt động của cuộc sống phụ thuộc vào một chuỗi phản ứng của các gốc tự do. Ngoài ra, gốc tự do còn có nhiều lợi ích như trong bài viết này chia sẻ.
Các chất chống oxy hóa có thể biến gốc tự do trở thành phân tử ổn định, kết thúc duỗi hiệu ứng domino gốc tự do. Cụ thể hơn được chia sẻ trong phần 5 của bài viết này.
Chúng có rất nhiều trong các trái cây và rau quả, đặc biệt là các loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc. Một số ví dụ các chất chống oxy hóa mạnh nhất được đề cập chi tiết trong bài viết này.