HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT
1. Hô hấp là gì?
– Hô hấp là tập hợp những quá trình, trong đó cơ thể lấy O2 từ bên ngoài vào đẻ oxi hóa các chất trong tế bào và giải phóng năng lượng cho các hoạt động sống, đồng thời thải CO2 ra ngoài.
– Quá trình hô hấp ở động vật bao gồm: hô hấp ngoài, vận chuyển khí và hô hấp trong.
2. Bề mặt trao đổi khí
– Đặc điểm của bề mặt trao đổi khí:
+ Diện tích bề mặt lớn.
+ Mỏng và luôn ẩm ướt (khí O2 và CO2 dễ dàng khuếch tán qua).
+ Có rất nhiều mao mạch và sắc tố hô hấp (những hợp chất có màu, kết hợp một cách thuận nghịch với oxi. Ở tất cả động vật có xương sống và rất nhiều động vật không xương sống có hemoglobin (huyết cầu tố). Hemoerythrin (chứa nhân sắt) và hemoxianin (chứa nhân đồng) thấy ở động vật bậc thấp và thường hoà tan trong huyết tương, ái lực của chúng với oxy cũng gần như hemoglobin hoặc thấp hơn đôi chút (x. Hemoglobin).
+ Có sự lưu thông khí tạo ra sự chênh lệch nồng độ O2 và CO2.
3. Các hình thức hô hấp
3.1. Hô hấp qua bề mặt cơ thể
– Động vật đơn bào hoặc đa bào bậc thấp (ruột khoang, giun tròn, giun dẹp) có hình thức hô hấp qua bề mặt cơ thể.
3.2. Hô hấp bằng hệ thống ống khí
– Thường gặp ở côn trùng.
– Hệ thống ống khí được cấu tạo từ những ống dẫn chứa không khí. Các ống dẫn phân nhánh nhỏ dần phân bố đến tận các tế bào của cơ thể và thông ra ngoài nhờ các lỗ thở.
3.3. Hô hấp bằng mang
– Mang là cơ quan hô hấp thích nghi với môi trường nước của cá, thân mềm, chân khớp.
– Cấu tạo mang:
+ Gồm cung mang và các phiến mang.
+ Có mạng lưới mao mạch phân bố dày đặc.
– Ngoài 4 đặc điểm của bề mặt trao đổi khí, cá xương còn có thêm 2 đặc điểm làm tăng hiệu quả trao đổi khí là:
+ Miệng và diềm nắp mang phối hợp nhịp nhàng giữa để tạo dòng nước lưu thông từ miệng qua mang.
+ Cách sắp xếp của mao mạch trong mang giúp cho dòng máu chảy trong mao mạch song song và ngược chiều với dòng nước chảy bên ngoài mao mạch của mang.
3.4. Hô hấp bằng phổi
– Động vật sống trên cạn thuộc lớp Bò sát, Chim, Thú có cơ quan trao đổi khí là phổi.
+ Thú: khoang mũi -> hầu -> khí quản -> phế quản.
+ Lưỡng cư: hô hấp bằng da và phổi.
+ Chim: hô hấp bằng phổi và hệ thống túi khí.
Xem video hô hấp ở người: