Mâm ngũ quả ngày Tết là một nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc xuyên suốt hàng nghìn năm nay. Một mâm ngũ quả đầy ắp, bắt mắt sẽ minh chứng cho mọi mong ước mà người Việt chân thành gửi đến tổ tiên. Dù cuộc sống có hiện đại hơn hay bận rộn hơn đến mấy, không ai có thể quên đi việc chuẩn bị mâm ngũ quả thật đẹp.
Vậy, ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết là gì? Tại mọi miền của tổ quốc, những mâm ngũ quả được chuẩn bị ra sao? Bài viết sau đây sẽ giúp bạn thấu hiểu hơn về truyền thống tốt đẹp này.
1. Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên đán
Mặc dù ta có thể thấy rằng, cứ mỗi vùng miền khác nhau thì mâm ngũ quả cũng sẽ khác nhau. Tuy nhiên, nó đều mang ý nghĩa về những nguyện cầu cho một năm mới hạnh phúc, đủ đầy, đồng thời là sự viên mãn và tài lộc dồi dào mà người dân Việt Nam muốn gửi gắm.
Mâm ngũ quả ngày Tết được người ta xem là có nguồn gốc từ đạo Phật khi nó được nhắc đến khá nhiều trong Vu Lan bồn (Ullambana Sutra) với hình ảnh là “trái cây 5 màu”. Theo như quan niệm của nhà Phật, 5 màu quả đó là tượng trưng cho ngũ thiện căn, bao gồm: Huệ căn (sáng suốt), Niệm căn (ghi nhớ), Tấn căn (ý chí kiên trì), Định căn (tâm không loạn) và Tín căn (lòng tin).
Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết Việt
Ngoài ra, theo như quan niệm của người Việt Nam nói riêng và văn hóa phương Đông nói chung thì mâm ngũ quả còn là thể hiện của 5 yếu tố ngũ hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Đó là những yếu tố giúp cấu thành nên vũ trụ của chúng ta. Không những thế, số 5 trong phong thủy còn chính là sự tượng trưng cho đủ đầy và sự sống. Do đó, mâm ngũ quả ngày Tết thường được bày 5 loại trái cây.
Mặc dù rằng mỗi vùng miền, mỗi địa phương lại có một cách trưng bày mâm ngũ quả ngày Tết khác nhau. Thế nhưng, có thể nói tựu trung lại, mâm ngũ quả vẫn là một nét văn hóa rất đẹp của người Việt cả ba miền. Nó thể hiện một lòng thành kính của con cháu đối với các bậc tiền nhân, tiên tổ và thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn. Bên cạnh đó, nó cũng là thể hiện cho thành quả lao động cả năm của con cháu dâng lên bề trên.
2. Mâm ngũ quả ngày Tết của người dân miền Bắc có gì?
2.1. Các loại trái cây dùng để bày mâm ngũ quả ngày Tết
Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc Bộ thường được người dân lựa chọn tuân theo thuyết ngũ hành của văn hóa phương Đông. Do vậy, các loại quả thờ vào ngày Tết ở miền Bắc thường sẽ được phối đủ theo 5 màu bao gồm màu trắng (tượng trưng cho Kim), màu xanh lục (tượng trưng cho Mộc), màu đen (tượng trưng cho Thủy), màu đỏ (tượng trưng cho Hỏa) và màu vàng (tượng trưng cho Thổ).
Cách bày một mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc thông thường được xếp xen kẽ theo từng loại quả với nhau để tạo ra nét hài hòa, cân đối và phù hợp với phong thủy. Do vậy, mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc sẽ hay bao gồm những loại quả quen thuộc như chuối, bưởi, đào, hồng, quýt. Chúng tượng trưng cho các yếu tố Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh.
Tuy nhiên, có thể thấy rằng ngày nay, các loại trái cây của miền Bắc đã đa dạng hơn rất nhiều. Bởi thế nên cũng kéo theo mâm ngũ quả ngày Tết tại đây cũng trở nên phong phú hơn. Các gia đình hoàn toàn có thể chọn nhiều loại trái cây hơn như là quả phật thủ, quả dưa hấu, táo, quả hồng xiêm… và vẫn luôn luôn chú ý đến sự hài hòa giữa các màu sắc của quả.
2.2. Ý nghĩa một số loại quả trong mâm ngũ quả ngày Tết của miền Bắc
- Nải chuối xanh: Tượng trưng cho một bàn tay ngửa lên – thể hiện cho sự bao bọc, chở che cho tất cả mọi vật. Màu xanh của nải chuối cũng là tượng trưng cho hành Mộc. Nó có ý nghĩa mong muốn mùa xuân sang sẽ căng tràn sức sống, mang tới sự sung túc, sự bình an, sự đùm bọc và gắn kết cho gia đình.
- Quả bưởi, cam: Chúng tượng trưng cho phúc lộc và cả sự viên mãn.
- Quả phật thủ: Vì nó có hình dáng giống với bàn tay Phật nên mang ý nghĩa cho sự chở che, bảo vệ. Không những thế, quả phật thủ còn mang một biểu tượng của chữ Lộc – tức là mong cho bề trên ban xuống phước lộc, may mắn, cùng với đó là xua đi những xui xẻo.
- Quả táo: Tượng trưng cho sự phú quý.
- Quả lựu: Tượng trưng cho sự đông đúc, mong muốn con đàn cháu đống.
- Quả quất, quýt: Loại quả này hay tượng trưng cho sự tròn vẹn. Khi nó có mặt trong các mâm ngũ quả ngày Tết, loại quả này luôn thể hiện cho sự tốt lành, sự sung túc.
Mâm ngũ quả của người miền Bắc
2.3. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc
Trong mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc, chi tiết nải chuối xanh bao giờ cũng sẽ được đặt ở dưới cùng giống như một bàn tay nâng đỡ nhằm thể hiện sự chở che, bao bọc. Quả bưởi hay phật thủ sẽ luôn được đặt ở vị trí chính giữa nải chuối và ở những loại quả khác sẽ được bày biện ở xung quanh sao cho tổng thể hài hòa, cân đối nhất.
3. Mâm ngũ quả ngày Tết của miền Trung
3.1. Đặc trưng của mâm ngũ quả miền Trung
Khúc ruột miền Trung tuy hay gặp phải tình cảnh khó khăn, khí hậu cực kỳ khắc nghiệt, đất đai cằn cỗi và hầu như rất ít hoa quả. Do vậy mà mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung cũng không thực sự quá cầu kỳ hay câu nệ hình thức. Người dân miền Trung thường hay có thói quen có gì cúng nấy, miễn là thành tâm dâng kính tổ tiên. Chính vì thế, mỗi gia đình lại có một cách chưng mâm ngũ quả ngày Tết đẹp khác nhau, quả gì thì cũng được, miễn là nó tươi ngon.
3.2. Các loại quả được dùng để chưng ngày Tết
Mâm ngũ quả của miền Trung chịu nhiều sự giao thoa với văn hóa 2 miền Bắc – Nam. Thế nhưng, cách bày biện mâm ngũ quả theo phong thủy khá đơn giản này vẫn luôn đảm bảo được sự đầy đủ ngũ hành tức bao gồm Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh (nghĩa là sự giàu có – sự sang trọng – sống lâu – sự mạnh khỏe và an toàn).
Mỗi một loại trái cây được bày biện trên mâm ngũ quả ngày Tết để cúng bái tổ tiên đều mang một ý nghĩa riêng như sau:
- Lê hay còn được gọi là mật phụ: Loại quả này thường mang vị ngọt thanh với ngụ ý của mong ước suôn sẻ, làm việc gì cũng đều được trơn tru và thuận buồm xuôi gió.
- Lựu: Đây là loại quả có nhiều hạt, do vậy nó tượng trưng cho ý nghĩa con đàn cháu đống
- Đào: Tượng trưng cho một sự thăng tiến và sự bền vững.
- Thanh long: ý nghĩa tượng trưng cho rồng mây hội tụ tức là biểu tượng cho sự phát tài – phát lộc.
- Dưa hấu: Với một hình dáng đầy đặn, căng tròn và khi bày mâm ngũ quả ngày Tết, nó sẽ hứa hẹn cho sự ngọt ngào và may mắn.
- Dừa: Tượng trưng cho mong muốn về sự đủ đầy.
- Sung: Là loại cây hay gắn liền với biểu tượng về sự sung mãn về sức khỏe lẫn tiền tài.
- Đu đủ: Luôn luôn mang đến một sự đầy đủ thịnh vượng cho gia chủ.
- Xoài: Bày mâm ngũ quả Tết đẹp nếu có điểm thêm xoài để từ đó cầu mong cho tiêu xài không thiếu thốn của năm.
Mâm ngũ quả của người miền Trung
4. Mâm ngũ quả Tết Nguyên Đán ở miền Nam
4.1. Đặc điểm chung của mâm ngũ quả Tết nguyên đán miền Nam
Người dân Nam Bộ thường hay khá cầu kỳ cả trong việc ăn uống lẫn việc bày biện mâm ngũ quả cho ngày Tết. Họ sẽ thường chỉn chu kể từ khâu chọn các loại quả.
Với một mong muốn là “cầu sung vừa đủ xài” cho một năm mới hạnh phúc, đầy đủ, sung túc, người dân miền Nam rất thường lựa chọn những loại hoa quả bao gồm mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Ngoài ra, cũng có thêm một số loại trái cây khác như trái thơm. Đặc biệt phải kể đến, trong mâm ngũ quả ngày Tết của người dân Nam Bộ sẽ không thể nào thiếu đi một cặp dưa hấu.
4.2. Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Nam có quả gì?
- Trái xoài: Thể hiện cho sự cầu mong một năm tiêu xài không bị thiếu thốn.
- Đu đủ: Mang đến sự đầy đủ, sự thịnh vượng.
- Trái sung: Nhằm thể hiện cho một sự sung túc về mặt của cải và sung mãn về sức khỏe.
- Trái dưa hấu: Thể hiện cho một sự ngọt ngào, may mắn.
- Trái dừa: Tượng trưng cho một sự đầy đủ, không thiếu thốn.
Mâm ngũ quả của người miền Nam
4.3. Cách trang trí mâm ngũ quả ngày Tết của miền Nam
Cách bày trí một mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Nam cũng khá đơn giản. Thế nhưng nó vẫn đòi hỏi sự hài hòa, cân đối nhất định. Họ thường sẽ bày những loại quả to, nặng và có màu xanh ở dưới. Còn đối với những loại quả nhỏ hơn, chín hơn thì bày lên phía trên. Đặc biệt, chỉ cần bày trí mâm ngũ quả sao cho giống với hình ngọn tháp là được. Với một cặp dưa hấu thì họ thường sẽ bày riêng và sẽ bày ở 2 bên của mâm ngũ quả.
5. Lưu ý gì khi chọn các loại quả trưng Tết?
- Để bày biện, trang trí mâm ngũ quả ngày Tết thật đẹp và ý nghĩa thì bạn cần phải dùng khăn giấy ẩm lau cho sạch sẽ. Tránh việc rửa các loại quả vơi nước vì chúng sẽ dễ bị héo hơn và bị thối hỏng.
- Tránh việc chọn những quả còn quá non hoặc chưa chín quá. Riêng với nải chuối phải là loại chuối xanh để có thể bệ đỡ mâm quả một cách đủ cứng. Đồng thời, bạn có thể để ý nghĩa màu sắc thể theo ngũ hành và nhớ không chín trước 3 ngày tết.
- Để chọn được thật nhiều quả đẹp và ngon, trên hết là phải sạch thì chị em nội trợ nên lấy trái cây tại vườn nhà. Nếu muốn chất lượng đạt mức tốt nhất thì bạn nên mua ở các địa điểm uy tín. Chỉ nên mua trái cây trước tết một vài ngày, không nên mua quá cận Tết vì giá sẽ bị đội lên rất cao và khó có cơ hội chọn quả đẹp nữa.
Lưu ý khi chọn hoa quả trưng Tết
Với các thông tin vừa rồi, hy vọng bạn đã hiểu hơn về một nét đẹp văn hóa truyền thống mâm ngũ quả ngày Tết của dân tộc ta. Hãy chia sẻ bài viết này nếu thấy nó thú vị bạn nhé! Đồng thời, đừng quên truy cập thường xuyên vào elipsport.vn để không bao giờ bỏ lỡ từng bài viết thú vị của chúng tôi. Hẹn gặp lại các bạn trong bài viết sau.
Elipsport – Thương hiệu thể thao tại nhà với các dòng sản phẩm như: Máy chạy bộ, xe đạp tập, ghế massage… được khách hàng tin dùng hàng đầu hiện nay. Hệ thống cửa hàng tại 63 tỉnh trên toàn quốc. CEO Elipsport với phương châm: “Sức khoẻ cho người Việt là mục tiêu của cuộc đời tôi.”
Câu hỏi thường gặp
Mâm ngũ quả ngày Tết được người ta xem là có nguồn gốc từ đạo Phật khi nó được nhắc đến khá nhiều trong Vu Lan bồn (Ullambana Sutra) với hình ảnh là “trái cây 5 màu”. Theo như quan niệm của nhà Phật, 5 màu quả đó là tượng trưng cho ngũ thiện căn, bao gồm: Huệ căn (sáng suốt), Niệm căn (ghi nhớ), Tấn căn (ý chí kiên trì), Định căn (tâm không loạn) và Tín căn (lòng tin).
Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc Bộ thường được người dân lựa chọn tuân theo thuyết ngũ hành của văn hóa phương Đông. Do vậy, các loại quả thờ vào ngày Tết ở miền Bắc thường sẽ được phối đủ theo 5 màu bao gồm màu trắng (tượng trưng cho Kim), màu xanh lục (tượng trưng cho Mộc), màu đen (tượng trưng cho Thủy), màu đỏ (tượng trưng cho Hỏa) và màu vàng (tượng trưng cho Thổ).
Để bày biện, trang trí mâm ngũ quả ngày Tết thật đẹp và ý nghĩa thì bạn cần phải dùng khăn giấy ẩm lau cho sạch sẽ. Tránh việc rửa các loại quả vơi nước vì chúng sẽ dễ bị héo hơn và bị thối hỏng.
Với một mong muốn là “cầu sung vừa đủ xài” cho một năm mới hạnh phúc, đầy đủ, sung túc, người dân miền Nam rất thường lựa chọn những loại hoa quả bao gồm mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Ngoài ra, cũng có thêm một số loại trái cây khác như trái thơm. Đặc biệt phải kể đến, trong mâm ngũ quả ngày Tết của người dân Nam Bộ sẽ không thể nào thiếu đi một cặp dưa hấu.
Khúc ruột miền Trung tuy hay gặp phải tình cảnh khó khăn, khí hậu cực kỳ khắc nghiệt, đất đai cằn cỗi và hầu như rất ít hoa quả. Do vậy mà mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung cũng không thực sự quá cầu kỳ hay câu nệ hình thức. Người dân miền Trung thường hay có thói quen có gì cúng nấy, miễn là thành tâm dâng kính tổ tiên. Chính vì thế, mỗi gia đình lại có một cách chưng mâm ngũ quả ngày Tết đẹp khác nhau, quả gì thì cũng được, miễn là nó tươi ngon.