I. Thổ nhưỡng
– Thổ nhưỡng (đất) là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì.
– Độ phì của đất là khả năng cung cấp nhiệt, khí, nước và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật sinh trưởng và phát triển.
– Thổ nhưỡng quyển là lớp vỏ chứa vật chất tơi xốp nằm ở bề mặt lục địa, nơi tiếp xúc với khí quyển, thạch quyển, sinh quyển.
II. Các nhân tố hình thành đất
1. Đá mẹ
– Là những sản phẩm phong hóa từ đá gốc, cung cấp chất vô cơ cho đất, quyết định thành phần cơ giới, khoáng vật, ảnh hưởng trực tiếp tính chất lí, hóa của đất.
2. Khí hậu
– Ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành đất thông qua nhiệt – ẩm.
+ Đá gốc —-Nhiệt, ẩm——> bị phá hủy —Phong hóa—–> đất
+ Nhiệt, ẩm ảnh hưởng đến sự hòa tan, rửa trôi, tích tụ vật chất trong các tầng đất; tạo môi trường để vi sinh vật phân giải và tổng hợp chất hữu cơ cho đất.
– Khí hậu ảnh hưởng gián tiếp đến sự thành tạo đất qua lớp phủ thực vật.
3. Sinh vật
– Đóng vai trò chủ đạo trong sự hình thành đất.
+ Thực vật: Cung cấp vật chất hữu cơ, rễ phá hủy đá.
+ Vi sinh vật: Phân giải xác sinh vật tổng hợp thành mùn.
+ Động vật: sống trong đất làm biến đổi tính chất đất (giun, kiến, mối).
4. Địa hình
– Vùng núi cao nhiệt độ thấp nên quá trình hình thành đất yếu.
– Địa hình dốc: đất bị xói mòn, tầng đất mỏng.
– Địa hình bằng phẳng: bồi tụ là chủ yếu, tầng phong hóa dày, giàu dinh dưỡng.
– Địa hình: Ảnh hưởng đến khí hậu → vành đai dất khác nhau theo độ cao.
5. Thời gian
– Thời gian hình thành đất là tuổi đất.
– Tuổi của đất là nhân tố biểu thị thời gian tác động của các yếu tố hình thành đất dài hay ngắn, còn thể hiện cường độ của các quá trình tác động đó.
6. Con người
– Hoạt động tích cực: nâng độ phì cho đất, chống xói mòn.
– Hoạt động tiêu cực: đốt rừng làm nương rẫy, chặt phá rừng làm xói mòn đất.