I. KHÁI NIỆM VĂN BẢN NHẬT DỤNG
– Văn bản nhật dụng là loại văn bản đề cập, bàn luận, thuyết minh, tường thuật, miêu tả, đánh giá,… về những vấn để, những hiện tượng gần gũi, bức xúc với cuộc sống con người và cộng đồng.
+ “Khái niệm văn bản nhật dụng không phải là khái niệm thể loại, cũng không chỉ kiểu văn bản. Nó chỉ đề cập tới chức năng, đề tài và tính cập nhật của nội dung văn bản mà thôi”
+ Giá trị văn chương không phải là yêu cầu cao nhất đối với văn bản nhật dụng. Tuy nhiên, đó vẫn là một yêu cầu quan trọng vì văn có hay mới làm cho người đọc thấm thía về tính chất thời sự nóng hổi của chính vấn đề được đặt ra và còn giúp cho việc bồi dưỡng, rèn luyện không ít kiến thức, kĩ năng đặc thù của môn Ngữ văn.
II. NỘI DUNG CÁC VĂN BẢN NHẬT DỤNG ĐÃ HỌC
– Văn bản nhật dụng phản ánh thực tiễn những vấn đề thời sự của cuộc sống, đang được dư luận xã hội quan tâm, những vấn đề được đề cập trong văn bản nhật dụng đều có ý nghĩa lâu dài hơn là có tính chất nhất thời.
Ta có thể điểm danh lại một số văn bản nhật dụng đã được học:
+ Lớp 6: Đó là những bài viết về di tích lịch sử (cầu Long Biên- chứng nhân lịch sử); về danh lam thắng cảnh ( Động Phong Nha); về quan hệ giữa thiên nhiên và con người (Bức thư của thủ lĩnh da đỏ)
+ Lóp 7: Đó là những bài viết về giáo dục, về vai trò của người phụ nữ (Cổng trường mở ra, Mẹ tôi, Cuộc chia tay của những con búp bê), về văn hóa (Ca Huế trên sông Hương)
+ Lớp 8: Đó là vấn đề về môi trường ( Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000); về tệ nạn ma túy, thuốc lá
(Ôn dịch, thuốc lá); về dân số và tương lai loài người (bài toán dân số).
+ Lớp 9: Đó là vấn đề quyền sống của con người (tuyên bố Thế giới về sự sống còn, quyền được bảo vệ và phát triển của trẻ em); về bảo vệ hòa bình, chống chiến tranh (Đấu tranh cho một thế giới hòa bình), về hội nhập với thế giới và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc (Phong cách Hồ Chí Minh).
III. HÌNH THỨC VĂN BẢN NHẬT DỤNG
– Hình thức của văn bản nhật dụng được thể hiện, trình bày dưới những hình thức văn bản đa dạng như tác phẩm văn chương có ít nhiều hư cấu (thư, bút kí, hồi kí, thông báo, công bố, xã luận,…) bằng cách biểu đạt khác nhau: tự sự, miêu tả, thuyết minh, biểu cảm.
IV. PHƯƠNG PHÁP HỌC VĂN BẢN NHẬT DỤNG
Cần lưu ý các điểm sau
- Bên cạnh việc đọc các chú thích về nghĩa của từ, cần lưu ý đặc biệt đến loại chú thích về các sự kiện lịch sử, xã hội, kinh tế, chính trị, khoa học,…có liên quan đến vấn đề được đặt ra trong văn bản.
- Phải tạo được thói quen liên hệ vấn đề được đặt ra với cuộc sống bản thân cũng như tình hình đời sống của cộng đồng, từ cộng đồng nhỏ, gần gũi đến cộng đồng lớn (dân tộc, nhân loại), mà trước hết là cộng đồng nhỏ, gần gũi.
- Không chỉ liên hệ rồi để đó mà những vấn đề đã đặt ra, mỗi học sinh cần có kiến giải riêng, quan điểm riêng, và ở một số trường hợp cụ thể, còn có thể đề xuất, kiến nghị và giải pháp
- Vì nội dung mà văn bản nhật dụng đặt ra rât đa dạng nên cần và có thể vận dụng kiến thức các môn học khác để làm sáng tỏ những vấn đề đặt ra trong văn bản và ngược lại.
- Hình thức của văn bản nhật dụng rất đa dạng nên phải căn cứ vào những đặc điểm hình thức của văn bản và phương thức biểu đạt trong lúc phân tích nội dung.