TUẦN HOÀN MÁU
1. Cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn
1.1. Cấu tạo chung
– Hệ tuần hoàn được cấu tạo bởi các bộ phận sau:
+ Dịch tuần hoàn: máu hoặc hỗn hợp – dịch mô.
+ Tim: là cơ quan hút và đẩy máu chảy trong mạch máu.
+ Hệ thống mạch máu: động mạch, tĩnh mạch, mao mạch.
1.2. Chức năng của hệ tuần hoàn
– Vận chuyển các chất từ bộ phận này đến bộ phận khác để đáp ứng cho các hoạt động sống của cơ thể.
2. Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật
– Động vật đa bào bậc thấp và động vật đơn bào không có hệ tuần hoàn, các chất được trao đổi trực tiếp qua bề mặt cơ thể.
– Động vật đa bào bậc cao, hệ tuần hoàn có các dạng sau:
2.1. Hệ tuần hoàn hở
– Có ở đa số động vật thân mềm và chân khớp.
– Đặc điểm :
+ Máu được tim bơm vào động mạch và sau đó tràn vào khoang cơ thể. Ở đây máu được trộn lẫn với dịch mô tạo thành hỗn hợp máu – dịch mô. Máu tiếp xúc và trao đổi chất trực tiếp với các tế bào, sau đó trở về tim.
+ Máu chảy trong động mạch dưới áp lực thấp, tốc độ máu chảy chậm.
2.2. Hệ tuần hoàn kín
– Có ở mực ống, bạch tuộc, giun đốt, chân đầu và động vật có xương sống.
– Đặc điểm :
+ Máu được tim bơm đi lưu thông liên tục trong mạch kín, từ động mạch qua mao mạch, tĩnh mạch và sau đó về tim. Máu trao đổi chất với tế bào qua thành mao mạch.
+ Máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc trung bình, tốc độ máu chảy nhanh.
– Hệ tuần hoàn kín gồm: hệ tuần hoàn đơn (cá) hoặc hệ tuần hoàn kép (động vật có phổi).
3. Hoạt động của tim
3.1. Tính tự động của tim
– Khả năng co dãn tự động theo chu kì của tim gọi là tính tự động của tim.
– Khả năng co dãn tự động theo chu kì của tim là do hệ dẫn truyền tim. Hệ dẫn truyền tim bao gồm : nút xoang nhĩ, nút nhĩ thất, bó His và mạng Puôckin.
3.2. Chu kì hoạt động của tim
– Tim hoạt động theo chu kì. Mỗi chu kì tim bắt đầu từ pha co tâm nhĩ, sau đó là pha co tâm thất và cuối cùng là pha giãn chung.
– Ở người trưởng thành, mỗi chu kì tim kéo dài khoảng 0,8 giây.
4. Hoạt động của hệ mạch
4.1. Cấu trúc của hệ mạch
– Hệ mạch bao gồm hệ thống động mạch, hệ thống mao mạch và hệ thống tĩnh mạch.
4.2. Huyết áp
– Huyết áp là áp lực máu tác dụng lên thành mạch.
– Huyết áp có hai trị số: Huyết áp tối đa (tâm thu) và huyết áp tối thiểu (tâm trương).
– Huyết áp giảm dần trong hệ mạch.
– Tất cả những tác nhân làm thay đổi lực co tim, nhịp tim, khối lượng máu, độ quánh của máu, sự đàn hồi của mạch máu đều có thể làm thay đổi huyết áp.
Bảng chỉ số huyết áp theo chỉ số WHO
4.3. Vận tốc máu
– Là tốc độ máu chảy trong một giây.
– Vận tốc máu trong hệ mạch liên quan chủ yếu đến tổng tiết diện của mạch và chênh lệch huyết áp giữa hai đầu đoạn mạch.
– Vận tốc máu nhỏ nhất ở mao mạch, đảm bảo cho sự trao đổi chất giữa máu và tế bào.
Xem video hệ tuần hoàn của con người: