Mục lục
I. Cuộc cách mạng khoa học – công nghệ
1. Nguồn gốc và đặc điểm
a. Nguồn gốc
– Do đòi hỏi của cuộc sống và của sản xuất, nhằm đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người.
– Do sự bùng nổ dân số, sự vơi cạn tài nguyên thiên nhiên, do nhu cầu của chiến tranh…
– Cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật lần thứ nhất là tiền đề thúc đẩy cách mạng khoa học – kĩ thuật lần thứ hai và cách mạng khoa học – công nghệ bùng nổ.
b. Đặc điểm
– Khoa học – kĩ thuật trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.
– Mọi phát minh kĩ thuật đều bắt nguồn từ nghiên cứu khoa học.
– Khoa học gắn liền với kĩ thuật, đi trước mở đường cho kĩ thuật.
– Kĩ thuật lại đi trước mở đường cho sản xuất.
– Khoa học tham gia trực tiếp vào sản xuất, là nguồn gốc chính của những tiến bộ kĩ thuật và công nghệ.
c. Tiến trình
– Cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật lần thứ hai phát triển qua hai giai đoạn:
+ Giai đoạn thứ nhất từ những năm 40 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX.
+ Giai đoạn thứ hai từ cuộc khủng hoảng năng lượng năm 1973 đến nay.
2. Tác động
* Tích cực:
– Tăng năng suất lao động, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của con người.
– Thay đổi cơ cấu dân cư, chất lượng nguồn nhân lực, đòi hỏi mới về giáo dục, đào tạo.
– Thúc đẩy xu thế toàn cầu hóa.
* Tiêu cực: ô nhiễm môi trường, tai nạn lao động và giao thông, các dịch bệnh mới, chế tạo vũ khí hủy diệt đe dọa sự sống trên hành tinh.
II. Xu thế toàn cầu hóa và ảnh hưởng của nó
1. Bản chất
Toàn cầu hóa là quá trình tăng lên mạnh mẽ những mối liên hệ, những ảnh hưởng tác động lẫn nhau, phụ thuộc lẫn nhau của tất cả các khu vực, các quốc gia, dân tộc trên thế giới.
2. Biểu hiện của toàn cầu hóa
– Sự phát triển nhanh chóng của quan hệ thương mại quốc tế (giá trị trao đổi tăng lên 12 lần).
– Sự phát triển và tác động to lớn của các công ty xuyên quốc gia. Giá trị trao đổi tương đương 3/4 giá trị thương mại toàn cầu.
– Sự sáp nhập và hợp nhất các công ty thành những tập đoàn lớn, nhất là công ty khoa học – kĩ thuật.
– Sự ra đời của các tổ chức liên kết kinh tế, thương mại, tài chính quốc tế và khu vực (EU, IMF, WTO, APEC, ASEM…).
=> Là xu thế khách quan không thể đảo ngược.
3. Ảnh hưởng của xu thế toàn cầu hóa
* Tích cực:
– Thúc đẩy nhanh chóng sự phát triển và xã hội hóa của lực lượng sản xuất, đưa lại sự tăng trưởng cao (nửa đầu thế kỉ XX, GDP thế giới tăng 2,7 lần, nửa cuối thế kỉ tăng 5,2 lần).
– Góp phần chuyển biến cơ cấu kinh tế, đòi hỏi cải cách sâu rộng để nâng cao tính cạnh tranh và hiệu quả của nền kinh tế.
* Tiêu cực:
– Đào sâu hố ngăn cách giàu nghèo và bất công xã hội.
– Làm cho mọi mặt của cuộc sống con người kém an toàn, tạo ra nguy cơ đánh mất bản sắc dân tộc và độc lập tự chủ của các quốc gia.
=> Toàn cầu hóa vừa là thời cơ, cơ hội lớn cho các nước phát triển mạnh, đồng thời cũng tạo ra những thách thức lớn đối với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, là nếu bỏ lỡ thời cơ sẽ tụt hậu nguy hiểm.