6.1. Virut là gì?
– Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ (từ vài chục đến vài trăm nm).
– Kích thước siêu nhỏ, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi điện tử.
– Cấu tạo rất đơn giản.
– Sống ký sinh nội bào bắt buộc và chỉ nhân lên được trong tế bào sống.
– Căn cứ vào Axit nucleic, virut được phân thành 2 nhóm lớn:
+Virut ADN: virut đậu mùa, virut viêm gan B, virut Hecpet…
+Virut ARN: virut cúm, virut viêm não Nhật Bản, HIV…
6.2. Cấu tạo
Gồm 2 thành phần cơ bản: Lõi axit nuclêic (hệ gen) và vỏ prôtêin (capsit).
– Lõi axit nuclêic (hệ gen):
+ Cấu tạo: Chỉ gồm 1 ADN hoặc 1 ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.
+ Chức năng: Hệ gen giúp virut nhân lên, tổng hợp thành phần cấu tạo đặc trưng của nó trong tế bào chủ.
– Vỏ prôtêin (capsit):
+ Cấu tạo từ các đơn vị prôtein gọi là capsôme.
+ Chức năng: Bảo vệ virut.
– Một số virut có thêm vỏ ngoài.
+ Cấu tạo vỏ ngoài là lớp kép lipit và prôtêin.
+ Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtein làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào.
+ Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần.
6.3. Hình thái
Hạt virut có 3 loại cấu trúc bao gồm: xoắn, khối và hỗn hợp.
a) Cấu trúc xoắn
– Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic → Hình que, hình sợi, hình cầu.
– VD: virut gây bệnh dại, virut khảm thuốc lá, virut cúm, virut sởi…
b) Cấu trúc khối
– Capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều.
– VD: virut bại liệt.
c) Cấu trúc hỗn hợp
– Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic, đuôi có cấu trúc xoắn.
– VD: Phagơ hay gọi là thể thực khuẩn.