I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
– Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ đa tài : một nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình. Lĩnh vực nào ông cũng có những thành công nhất định
– Thơ của nguyễn Đình Thi có bản sắc và giọng điệu riêng, vừa tự do phóng khoáng lại vừa suy tư về con người tình yêu
– Thơ Nguyễn Đình Thi có nhiều tìm tòi theo xu hướng hiện đại
– Cảm xúc đậm nét nhất là về đất nước – một đất nước tươi đẹp hiền hòa nhưng cũng chịu nhiêu đau thương mất mát trong chiến tranh và bất khuất đứng lên chống lại giặc và thành công
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
– Bài thơ được ghép từ hai bài thơ đó là sáng mát trong như sáng năm xưa (1948) và bài thơ đêm mít tinh (1949). Tuy là lắp ghép nhưng lại giống như một bài thơ hoàn chỉnh về đất nước vậy. phần sau được nhà thơ viết vào năm 1955
b. Bố cục: 3 phần
– Phần 1: 7 câu đầu: mùa thu Hà Nội
– Phần 2: 14 câu tiếp: mùa thu Việt Bắc
– Phần 3: còn lại: hình ảnh đất nước từ trong đau thương đứng lên chiến đấu và chiến thắng
c. Cảm hứng chủ đạo
– Là những cảm tưởng suy nghĩ của tác giả về đất nước
II. Đọc -hiểu văn bản
1. Mùa thu Hà Nội
– Mùa thu hiện lên trong nỗi nhớ của nhà thơ: buổi sáng mùa thu trong lành mát mẻ, gió thổi nhẹ nhẹ thoảng mùi hương cốm trong gió, gợi cảm xúc cho nhà thơ nhớ Hà Nội
– Trong hoài niệm của nhà thơ Hà Nội hiện lên với cảnh vật thiên nhiên và con người
cảnh hiện lên đẹp nhưng buồn và vắng lặngà• Thiên nhiên : thời gian buổi sớm chớm lạnh, không gian: phố dài xao xác hơi may, hương vụ cốm
• Con người: ra đi đầu không ngoảnh lại đó là tư thế thể hiện sự ra đi vì lí tưởng cứu nước quyết tâm, dứt khoát nhưng vẫn biết sau lưng thềm nắng lá rơi đầy, vẫn có gì đó khiến cho chiến sĩ bịn rịn bâng khuâng
-> Tóm lại đoạn thơ đã diễn tả thành công hình ảnh mùi hương của mùa thu Hà Nội. Đó là một bức tranh đẹp nhưng phảng phất nỗi buồn
2. Mùa thu ở chiến khu Việt Bắc
– Giọng điệu khỏe khoắn phấn khởi đầy hào hứng. Những câu thơ như những tiếng reo vui
– Nhân vật tôi từ tâm trạng buồn sang tâm trạng vui sướng
– Mùa thu Việt Bắc không còn buồn hắt hiu nữa
• Trời thu thay áo mới
• Con người trong biếc tiếng nói cười thiết tha
-> Một mùa thu tươi sáng tươi vui
– Đất nước hiện lên với những hình ảnh vô hình và hữu hình
• Hữu hình: trời xanh, núi rừng, ngả đường, cánh đồng, dòng sông => bằng thủ pháp nghệ thuật điệp từ, điệp ngữ, điệp cấu trúc câu kết hợp với biện pháp liệt kê tác giả đã cho người đọc cảm nhận được cái hình hài của đất nước: vừa có chiều cao, chiều dài, chiều rộng, chiều sâu. Hình hài đất nước nhà thơ khéo léo tạo nên bởi không gian ba chiều. Điệp ngữ “của chúng ta” được điệp đi điệp lại nhiều lần thể hiện sự nhấn mạnh vào chủ quyền của đất nước ta
• Vô hình: đất nước được cảm nhận trong chiều dài lịch sử “ nước những người chưa bao giờ khuất” là một ý thơ sáng như một chân lý
• Đất nước còn hiện lên với truyền thống
• Đại từ “tôi” đã chuyển thành “ta” sự nhận thức của nhân vật trữ tình cái chung rộng lớn đã thay thế cho cái riêng
-> Đoạn thơ như một định nghĩa hoàn chỉnh về đất nước
3. Hình ảnh đất nước từ trong đau thương vùng lên chiến đâu và chiến thắng
a. Đất nước đau thương
– Nhà thơ nêu lên tội ác cảu giặc bằng những hình ảnh giàu tính khái quát như đồng quê chảy máu, bát cơm chan đầy nước mắt…
– Bằng thủ pháp nghệ thuật nhân hóa cánh đồng quê chảy máu đã tố cáo tội ác của giặc
– Kẻ thù đã hủy hoại cả đời sống vật chất lẫn tinh thần của nhân dân ta
-> Chính tội ác ấy đã làm cho nhân dân ta căm hờn mà quyết tâm đứng dậy đánh cho chúng tan hoang, đánh cho chúng không còn đường chạy