I. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Phân li tính trạng:
– Nguyên nhân: do chọn lọc tự nhiên tiến hành theo nhiều hướng khác nhau trên cùng 1 đối tượng.
– Cơ chế: là sự đào thải những dạng trung gian kém thích nghi, bảo tồn tích lũy những dạng thích nghi đặc sắc nhất.
=> Kết quả: Từ 1 loài ban đầu có thể hình thành những dạng con cháu khác xa nhau và khác xa với tổ tiên.
2. Đồng quy tính trạng:
Đây là con đường diễn ra trái ngược với phân li tính trạng, đồng quy tính trạng diễn ra do chọn lọc tiến hành theo cùng 1 hướng trên 1 số loài thuộc những nhóm phân loại khác nhau. Quá trình tiến hóa có thể diễn ra theo cả con đường phân li tính trạng và đồng quy tính trạng, tuy nhiên phân li tính trạng vẫn là chủ yếu.
3. Sự hình thành nhóm phân loại trên loài, nguồn gốc chung của sinh giới.
Hình thành loài mới là cơ sở để hình thành nên những nhóm phân loại trên loài, các nhóm phân loại trên loài diễn ra theo con đường phân li, mỗi nhóm được bắt đầu từ 1 loài tổ tiên do đó toàn bộ các sinh vật đa dạng và phong phú ngày nay đều có chung 1 nguồn gốc.
4. Chiều hướng tiến hóa chung của sinh giới:
– Ngày càng đa dạng, phong phú: từ 1 số ít dạng nguyên thủy ban đầu, sinh giới tiến hóa theo nhiều hướng khác nhau, trong đó có 2 hướng lớn: giới thực vật với khoảng 50 vạn loài, giới động vật có khoảng 1,5 triệu loài.
– Tổ chức ngày càng cao: Tổ chức cơ thể từ dạng chưa có cấu tạo tế bào đến đơn bào đến đa bào. Cơ thể đa bào ngày càng có sự phân hóa về cấu tạo, chuyên hóa về chức năng. Những dạng xuất hiện sau cùng có tổ chức cấu tạo phức tạp, hoàn chỉnh nhất.
– Thích nghi ngày càng hợp lí: Những dạng ra đời sau thường thích nghi hơn và đã thay thế những dạng trước đó kém thích nghi. Trong lịch sử tiến hóa đã có khoảng 25 vạn loài thực vật, 7,5 triệu loài động vật đã bị diệt vong do không thích nghi được với điều kiện sống.
=> Trong 3 hướng tiến hóa trên, sự thích nghi ngày càng hợp lí là hướng tiến hóa cơ bản nhất. Trong những điều kiện xác định, có những sinh vật vẫn duy trì tổ chức nguyên thủy hoặc đơn giản hóa tổ chức vẫn tồn tại và phát triển được, điều này giải thích vì sao ngày nay có sự song song tồn tại những nhóm có tổ chức thấp bên cạnh những nhóm có tổ chức cao. Sự tiến hóa của mỗi nhóm trong sinh giới đã diễn ra theo con đường cụ thể khác nhau và với những nhịp điệu khác nhau.
5. Chiều hướng tiến hóa của những nhóm loài.
Lịch sử phát triển của 1 loài hay 1 nhóm loài có thể diễn ra theo 1 trong 3 hướng cơ bản:
– Tiến bộ sinh học: Đây là xu hướng phát triển ngày càng mạnh, được biểu hiện ở 3 dấu hiệu cơ bản:
+ Số lượng cá thể tăng dần, tỉ lệ sống sót ngày càng cao;
+ Phân hóa nội bộ đa dạng, phong phú;
+ Có khu phân bố mở rộng liên tục.
– Thoái bộ sinh học: Đây là xu hướng ngày càng bị tiêu diệt được biểu hiện bởi 3 dấu hiệu:
+ Số lượng cá thể giảm dần, tỉ lệ sống sót ngày càng thấp
+ Khu phân bố ngày càng bị thu hẹp và trở nên gián đoạn
+ Nội bộ ngày càng ít phân hóa, một số nhóm trong đó hiếm dần và cuối cùng là diệt vong.
– Kiên định sinh học: Dấu hiệu cơ bản: Duy trì sự thích nghi ở mức độ nhất định làm cho số lượng cá thể không tăng hoặc giảm.
=> Trong 3 hướng nói trên, hướng tiến bộ sinh học là quan trọng hơn cả.
II. CÁC DẠNG BÀI TẬP
Bài1: Tại sao nói toàn bộ sinh giới tuy rất đa dạng nhưng đều xuất phát từ nguồn gốc chung?
Hướng dẫn giải
+ Do tác động của chọn lọc tự nhiên theo nhiều hướng đã xảy ra sự phân li tính trạng từ dạng sinh vật ban đầu, hình thành loài mới theo nhiều con đường khác nhau.
+ Những loài có chung nguồn gốc họp thành 1 chi.
+ Những chi có chung nguồn gốc họp thành 1 họ.
+ Những họ có chung nguồn gốc hợp thành 1 bộ.
+ Những bộ có chung nguồn gốc họp thành 1 lớp.
+ Những lớp có chung nguồn gốc họp thành 1 ngành.
+ Những ngành có chung nguồn gốc họp thành 1 giới.
Vậy: Toàn bộ sinh giới đa dạng, phong phú nhưng đều xuất phát từ nguồn gốc chung.
Bài2: Phân li tính trạng là gì? Nguyên nhân, cơ chế và kết quả của phân li tính trạng.
Hướng dẫn giải
a) Phân li lính trạng là gì? Từ một vài dạng tổ tiên ban đầu đã phân hóa thành các dạng sinh vật khác xa nhau và khác xa với tổ tiên ban đầu của nó được gọi là phân li tính trạng.
b) Nguyên nhân của phân li tính trạng: Do tác động của chọn lọc tự nhiên theo chiều hướng khác nhau.
c) Cơ chế của phân li tính trạng: Mỗi hướng chọn lọc khác nhau là quá trình tích lũy biến dị có lợi theo chiều hướng đó.
d) Kết quả phân li tính trạng: Tạo ra nhiều sinh vật khác xa nhau từ dạng tổ tiên ban đầu.