1. Thế nào là mâu thuẫn
a. Khái niệm
* Ví dụ:
– Trong nguyên tử có: e+; e-
– Trong sinh vật có: đồng hoá; dị hoá.
– Trong nhận thức có: đúng; sai.
– Trong đạo đức có: thiện; ác
* Nhận xét:
– Trong mỗi sự vật hiện tượng đều có 2 mặt đối lập nhau.
– Hai mặt đối lập đó ràng buộc, tác động và đấu tranh với nhau.
* Khái niệm: Mâu thuẫn là một chỉnh thể trong đó 2 mặt đối lập vừa thống nhất với nhau lại vừa đấu tranh với nhau.
* Mặt đối lập của mâu thuẫn
– Mặt đối lập của mâu thuẫn là những khuynh hướng, tính chất, đặc điểm…mà trong quá trình vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng, chúng phát triển theo những chiều hướng trái ngược nhau.
– Mặt đối lập của mâu thuẫn tồn tại và ràng buộc lẫn nhau bên trong mỗi sự vật hiện tượng .
b) Sự thống nhất giữa các mặt đối lập
* Trong mỗi mâu thuẫn, hai mặt đối lập liên hệ gắn bó với nhau, làm tiền đề tồn tại cho nhau. Triết học gọi đó là sự thống nhất giữa các mặt đối lập.
* Ví dụ:
– Trong nguyên tử: e+ và e-
– Trong sinh vật: di truyền – biến dị
– Trong xã hội TBCN: g/c TS- g/c VS.
– Trong học tập: chăm học- lười học..
* Nhận xét: Trong quá trình phát triển, các mặt đối lập phát triển theo chiều hướng trái ngược nhau.
* Định nghĩa: Hai mặt đối lập luôn luôn tác động, bài trừ, gạt bỏ nhau, triết học gọi là: Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập.
2. Mâu thuẫn là nguồn gốc vận động, phát triển của sự vật hiện tượng
a) Giải quyết mâu thuẫn
* Ví dụ:
– Đồng hoá >< Dị hoá → sinh vật phát triển.
– Vô sản >< Tư sản → CMXHCN.
– Ý thức tốt >< ý thức chưa tốt → tiến bộ.
– Chăm học >< lười học → học tốt.
* Nhận xét:
– Mỗi mâu thuẫn đều bao hàm sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập.
– Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập làm cho sự vật hiện tượng không thể giữ nguyên trạng thái cũ.
– Khi mâu thuẫn được giải quyết, kết quả là sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời, lại xuất hiện các Mâu thuẫn mới…
→ Như vậy, sự đấu tranh giữa các mặt đối lập là nguồn gốc vận động, phát triển của sự vật hiện tượng.
– Mâu thuẫn chỉ được giải quyết bằng sự đấu tranh giữa các mặt đối lập không phải bằng con đường điều hoà mâu thuẫn.
b) Ý nghĩa và bài học
* Ý nghĩa:
– Giải quyết mâu thuẫn là nguồn gôc, động lực của vận động, phát triển của sự vật hiện tượng, nên cần phải biết phát hiện ra mâu thuẫn, tìm cách tác động, có như vậy mâu thuẫn mới được giải quyết, sự vật cũ mới mất đi, sự vật mới mới ra đời.
* Bài học:
– Mỗi loại mâu thuẫn có phương pháp giải quyết khác nhau, do đó cần phân tích mâu thuẫn cụ thể trong tình hình cụ thể.
– Phân tích từng điểm mạnh – yếu của từng mặt đối lập, phân tích các quan hệ của mâu thuẫn.
– Trong cuộc sống, phải biết phân biệt đúng, sai, tiến bộ, lạc hậu
– Biết đấu tranh phê bình và tự phê bình để tiến bộ.
– Tránh tư tưởng “dĩ hoà vi quý”.
– Nâng cao nhận thức xã hội, phát triển nhân cách.