I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
– Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960), quê ở Bắc Ninh.
– Ông có thiên hướng khai thác đề tài lịch sử và có đóng góp nổi bật ở thể loại tiểu thuyết và kịch.
– Văn phong của ông vừa giản dị, trong sáng, vừa đôn hậu, thâm trầm, sâu sắc.
– Sự nghiệp: Các tác phẩm chính: tiểu thuyết gồm: Đêm hội Long Trì, An Tư , Truyện Anh Lục,…
2. Tác phẩm
a. Thể loại: kịch, bi kịch
b. Nội dung: Kể về một người nghệ sĩ muốn tận dụng hết công sức của mình để tạo nên một kiệt tác nghệ thuật cho đời. Đó là vũ Như Tô. Tuy nhiên ông lại không phân biệt được làm nghệ thuật phải gắn liền với đời sống con người. Ông được Lê Tương Dực một vị vua khét tiếng ăn chơi đề nghị xây Cửu Trùng Đài để lấy đó làm nơi cho hắn ăn chơi thỏa thích. Ban đầu Vũ Như Tô không chịu nhưng về sau khi nghe lời Đan Thiềm Vũ Như Tô chấp nhận xây dựng. Tuy nhiên ông không biết rằng để xây được Cửu Trùng Đài thì mất biết bao nhiêu máu và mồ hôi thậm chí là tính mạng của người dân. Cho đến khi cuối cùng mọi chuyện gần kết thúc Vũ Như Tô vẫn không nhận ra điều đó, vẫn nghĩ rằng điều mình làm vì nghệ thuật là đúng nên rơi vào bi kịch là cái chết bi thương.
c. Đoạn trích thuộc hồi V của vở kịch cũng chính là đoạn cuối của vở kịch này. Đan Thiềm khuyên Vũ Như Tô chạy đi nhưng ông không chịu cứng đầu cho là mình không làm gì sai và nhận lấy kết quả đáng buồn.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1. Xung đột kịch
a. Mâu thuẫn thứ nhất
– Đó là mâu thuần giữa những tên bạo chúa quan lại tham ô ăn chơi xa đọa không để ý đến chiều chính và lo cho quyền lợi chính đáng của nhân dân với tầng lớp nhân dân cơ cực.
– Việc đẩy đến mâu thuẫn là chúng lợi dụng sức lực của nhân dân để bắt xây dựng Cửu Trùng Đài. Đây là một nơi được xây dựng cầu kì được coi là một công trình nghệ thuật để cho bọn tham quan ô lại không cần góp gì mà vẫn được chơi bời thỏa thích ở đó. Chính vì điều này mà càng đẩy mâu thuẫn lên cao, người dân phải đổ biết bao nhiêu máu thậm chí cả tính mạng cho công trình mà họ chẳng được một chút lợi ích nào cả.
– Mâu thuẫn đẩy lên cao và đòi hỏi cần phải giải quyết: Đó là hành động cầm đầu là Trịnh Duy Sản đã đem quân chống lại bọn tham quan bạo chúa và giết chết Lê Tương Dực, đốt Cửu Trùng Đài.
→ Như vậy có thể nói mâu thuẫn ở đây là mâu thuẫn giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị. Làm vua một nước mà không thể làm cho nhân dân no đủ lại còn bóc lột sức lao động của nhân dân thì ắt nhận lấy hậu quả là cái chết và không còn nước nữa. Dẫu là người trị vì thiên hạ nhưng không trị vì thiên hạ mà chỉ biết ăn chơi xa đọa không lo chuyện chiều chính thì không bao giờ bên lâu được.
b. Mâu thuẫn thứ hai
– Đó là mâu thuẫn giữa người nghệ sĩ Vũ Như Tô và toàn thể nhân dân lao động xây dựng Cửu Trùng Đài. Nói cách khác là mâu thuẫn giữa nghệ thuật và đời sống. Ở đây nghệ thuật không gắn liền với đời sống vì thế nó sẽ sụp đổ.
– Vũ Như Tô vì chỉ muốn thực hiện lý tưởng của mình mà quên đi lợi ích của nhân dân, không biết phân biệt đúng sai khi mà xây dựng lên để làm nơi ăn chơi cho bạo chúa. Điều đó là hoàn toàn sai, nghệ thuật cũng cần phải có mục đích gắn với đối tượng cụ thể và mục đích cụ thể có lợi cho xã hội.
– Để giải quyết vấn đề: Vũ Như Tô đến cuối cùng vẫn cứng đầu khi nghĩ việc làm của mình là đúng vì thế cho nên nhận lấy kết quả là cái chết và Cửu Trùng Đài bị đốt.
→ Dẫu được giải quyết mâu thuẫn nhưng vẫn không giải quyết được một cách dứt khoát vì nhân dân khi giết Vũ Như Tô cũng không biết rằng mình còn phải chịu nhiều thống khổ, mà Vũ Như Tô cả khi chết rồi vẫn không nghĩ là mình có tội.
2. Tính cách và tâm trạng của hai nhân vật vũ như Tô và Đan Thiềm
a. Vũ Như Tô
– Tính cách:
• Là một người nghệ sĩ tài bà luôn cống hiến hết mình cho nghệ thuật và ước mong sáng tạo nghệ thuật.
• Là một người nghệ sĩ có nhân cách lớn hoài bão lớn.
• Có suy nghĩ sai lầm trong hành động.
– Diễn biến tâm trạng
• Đến khi cái chết cận kề Vũ Như Tô vẫn không tin mình có tội, vẫn ảo tưởng ước vọng của mình.
• Đau đớn khi Cửu Trùng Đài bị phá hủy.
→ Là người tài tuy nhiên chưa phải hiền tài vì chỉ đứng trên lập trường của người nghệ sĩ mà không đứng trên lập trường của người nhân dân.
b. Đan Thiềm
– Tính cách:
• Là một người yêu thích cái tài, cho nên đã khuyên Vũ Như Tô xây dựng Cửu Trùng Đài.
• Tỉnh táo hơn Vũ Như Tô.
– Diễn biến tâm trạng: Đau đớn khi nhận ra bi kịch Cửu Trùng Đài muốn cứu Vũ Như Tô nhưng không cứu được Vũ Như Tô, nhìn Cửu Trùng Đài bị đốt cháy.
→ Hiểu đời hiểu người hơn Vũ Như Tô nhưng vẫn lâm vào bi kịch tinh thần đau đớn.
III. TỔNG KẾT
1. Nội dung
– Qua tấn bi kịch của Vũ Như Tô, tác gỉa đặt ra những vấn đề sâu sắc, có ý nghĩa muôn thuở giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa lí tưởng nghệ thuật cao siêu, thuần túy muôn đời với lợi ích thiết thân trực tiếp của nhân dân.
2. Nghệ thuật
– Ngôn ngữ kịch điêu luyện, có tính tổng hợp cao.
– Dùng ngôn ngữ, hành động của nhân vật để khắc họa tính cách.
– Miêu tả tâm trạng,dẫn dắt và đẩy xung đột kịch đến cao trào.