HOOCMÔN THỰC VẬT
1. Khái niệm
– Hoocmôn thực vật là các chất hữu cơ do cơ thể thực vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt động sống của cây.
– Đặc điểm chung:
+ Được tạo ra ở một nơi nhưng gây ra phản ứng ở một nơi khác trong cây.
+ Với nồng độ rất thấp nhưng gây ra những biến đổi mạnh trong cơ thể.
+ Tính chuyên hoá thấp hơn nhiều so với hoocmôn ở động vật bậc cao.
2. Các loại hoocmôn
2.1. Hoocmôn kích thích
2.1.1. Auxin
– Nơi sản sinh: Đỉnh của thân và cành.
– Tác động:
+ Ở mức độ tế bào: Kích thích quá trình nguyên phân và sinh trưởng kéo dài của TB.
+ Ở mức độ cơ thể: Tham gia vào quá trình hướng động, ứng động, kích thích nảy mầm của hạt, chồi; kích thích ra rễ phụ, .v.v.
– Ứng dụng: Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết, tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực vật, diệt cỏ.
2.1.2. Gibêrelin
– Nơi sản sinh: Ở lá và rễ.
– Tác động:
+ Ở mức độ tế bào: Tăng số lần nguyên phân và tăng sinh trưởng kéo dài của mọi tế bào.
+ Ở mức độ cơ thể: Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi, củ; kích thích sinh trưởng chiều cao cây; tạo quả không hạt; tăng tốc độ phân giải tinh bột.
– Ứng dụng: Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha và sử dụng trong công nghiệp sản xuất đồ uống.
2.1.3. Xitôkinin
– Nơi sản sinh: Ở rễ.
– Tác động:
+ Ở mức độ tế bào: Kích thích sự phân chia TB, làm chậm quá trình già của TB.
+ Ở mức độ cơ thể: Hoạt hoá sự phân hoá, phát sinh chồi thân trong nuôi cấy mô callus.
– Ứng dụng: Sử dụng phổ biến trong công tác giống đểtrong công nghệ nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn giống cây quý.
2.2. Hoocmôn ức chế
2.2.1. Êtilen
– Đặc điểm của êtilen:
+ Êtilen đợc sinh ra ở lá già, hoa già, quả chín
– Êtilen điều chỉnh quá trình sinh trưởng và phát triển của cây.
– Vai trò sinh lí của êtilen: điều chỉnh sự chín, sự rụng lá, kích thích ra hoa, tác động lên sự phân hóa gới tính.
2.2.2. Axit abxixic
– Đặc điểm của axit abxixic:
+ ABA được sinh ra ở trong lá, chóp rễ hoặc các cơ quan đang hoá già.
– ABA kìm hãm quá trình trao đổi chất, giảm sút các hoạt động sinh lí và chuyển cây vào trạng thái ngủ nghỉ.
– Vai trò sinh lí của axit abxixic: Gây nên sự rụng lá, ức chế nảy mầm, điều chỉnh sự đóng mở khí khổng, giúp cây chống chọi với điều kiện môi trường bất lợi.
2.3. Tương quan hoocmôn thực vật
– Tương quan của hoocmôn kích thích so với hoocmôn ức chế sinh trưởng: tương quan nồng độ AAB/GA điều tiết trạng thái ngủ và hoạt động của hạt.
– Tương quan giữa các hoocmôn kích thích với nhau: Auxin/Xitôkynin điều tiết sự phát triển của mô trong nuôi cấy mô thực vật.