I. Nguyên nhân của chiến tranh
1. Quan hệ quốc tế cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX
– Chủ nghĩa tư bản phát triển theo quy luật không đều làm thay đổi sâu sắc so sánh lực lượng giữa các nước đế quốc ở cuối thế kỉ XIX đầu XX.
– Sự phân chia thuộc địa giữa các đế quốc cũng không đều. Đế quốc già (Anh, Pháp) nhiều thuộc địa. Đế quốc trẻ (Đúc, Mĩ) ít thuộc địa.
=> Mâu thuẫn giữa các đế quốc về vấn đề thuộc địa nảy sinh và ngày càng gay gắt.
– Các cuộc chiến tranh giành thuộc địa đã nổ ra ở nhiều nơi.
+ Chiến tranh Trung – Nhật (1894 – 1895).
+ Chiến tranh Mĩ – Tây Ban Nha (1898).
+ Chiến tranh Anh – Bô-ơ (1899 – 1902).
+ Chiến tranh Nga – Nhật (1904 – 1905).
– Trong cuộc đua giành giật thuộc địa, Đức là kẻ hiếu chiến nhất. Đức đã cùng áo – Hung, Italia thành lập “phe liên minh”, năm 1882 chuẩn bị chiến tranh chia lại thế giới.
– Để đối phó Anh đã kí với Nga và Pháp những Hiệp ước tay đôi hình thành phe Hiệp ước (đầu thế kỉ XX).
– Cả 2 khối quân sự đối đầu điên cuồng chạy đua vũ trang, chuẩn bị chiến tranh chia lại thế giới => chiến tranh đế quốc không thể tránh khỏi.
2. Nguyên nhân dẫn đến chiến tranh
* Nguyên nhân sâu xa
+ Sự phát triển không đều của các nước đế quốc, mâu thuẫn giữa các đế quốc về thuộc địa ngày càng gay gắt (trước tiên là giữa đế quốc Anh với đế quốc Đức) là nguyên nhân cơ bản dẫn đến chiến tranh.
+ Sự tranh giành thị trường thuộc địa giữa các đế quốc với nhau.
* Nguyên nhân trực tiếp
+ Sự hình thành hai khối quân sự đối lập, kình địch nhau.
+ Duyên cớ: 28/6/1914 Hoàng thân thừa kế ngôi vua Áo-Hung bị ám sát tại Bô-xni-a (Xéc bi).
II. Diễn biến của chiến tranh
1. Giai đoạn thứ nhất của chiến tranh (1914 – 1916)
|
Thời gian |
Chiến sự |
Kết quả |
|
1914 |
– Phía Tây: ngay đến 3/8 Đức tràn vào Bỉ, đánh sang Pháp. – Cùng lúc ở phía Đông: Nga tấn công Đông Phổ. |
– Đức chiếm được Bỉ, một phần nước Pháp uy hiếp thủ đô Pa-ri. – Cứu nguy cho Pa-ri |
|
1915 |
– Đức, áo – Hung dồn toàn lực tấn công Nga. |
– Hai bên ở vào thế cầm cự trên một Mặt trận dài 1200km. |
|
1916 |
– Đức chuyển mục tiêu về phía Tây tấn công pháo đài Véc-đoong. |
– Đức không hạ được Véc-đoong, 2 bên thiệt hại nặng. |
2. Giai đoạn thứ 2 (1917 – 1918)
|
Thời gian |
Chiến sự |
Kết quả |
|
2/1917 |
– Cách mạng dân chủ tư sản Nga thành công. |
– Chính phủ tư sản lâm thời ở Nga vẫn tiếp tục chiến tranh. |
|
2/4/1917 |
– Mĩ tuyên chiến với Đức, tham gia vào chiến tranh cùng phe Hiệp ước – Trong năm 1917 chiến sự diễn ra trên cả 2 Mặt trận Đông và Tây Âu. |
– Có lợi cho phe Hiệp ước.
– Hai bên ở vào thế cầm cự. |
|
11/1917 |
– Cách mạng tháng 10 Nga thành công |
– Chính phủ Xô viết thành lập |
|
3/3/1918 |
– Chính phủ Xô viết kí với Đức Hiệp ước Bơ-rét Li-tốp. |
– Nga rút khỏi Xô viết thành lập. |
|
Đầu 1918 |
– Đức tiếp tục tấn công Pháp |
– Một lần nữa Pa-ri bị uy hiếp |
|
7/1918 |
– Mĩ đổ bộ vào châu Âu, chớp thời cơ Anh – Pháp phản công. |
– Đồng minh của Đức đầu hàng: Bungari 29/9, Thổ Nhĩ Kỳ 30/10, áo – Hung 2/11 |
|
9/11/1918 |
– Cách mạng Đức bùng nổ |
– Nền quân chủ bị lật đổ |
|
11/11/1918 |
– Chính phủ Đức đầu hàng |
– Chiến tranh kết thúc |
III. Hậu quả của cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất
* Hậu quả của chiến tranh
– Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc với sự thất bại của phe liên minh, gây nên thiệt hại nặng nề về người và của.
+ Khoảng 1,5 tỉ người bị lôi cuốn vào vòng khói lửa.
+ 10 triệu người chết.
+ 20 triệu người bị thương.
+ Tiêu tốn 85 tỉ đô la.
– Cách mạng tháng Mười Nga thành công đánh dấu bước chuyển biến lớn trong cục diện chính trị thế giới.
* Tính chất:
– Chiến tranh thế giới thứ nhất là cuộc chiến tranh đế quốc phi nghĩa.