NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH
1.1. Khái niệm
Ở động vật lưỡng bội và ở người đều có một cặp nhiễm sắc thể có mối quan hệ trực tiếp với việc quyết định giới tính gọi là nhiễm sắc thể giới tính.
NST giới tính mang gen quy định giới tính và cả những gen không liên quan đến giới tính.
Có 2 loại NST giới tính là X và Y, trong đó Y có kích thước nhỏ hơn X.
1.2. Cấu trúc
* NST giới tính X và Y có vùng tương đồng và vùng không tương đồng.
* Các đoạn mà X và Y tiếp hợp với nhau được coi là đoạn tương đồng (như gen trên NST thường). Các đoạn mà X và Y không tiếp hợp được với nhau thì không tương đồng (do gen trên X không có alen tương ứng trên Y và ngược lại gen trên Y không có alen tương ứng trên X).
Ngoài chứa gen quy định giới tính, NST giới tính còn chứa gen qui định tính trạng thường di truyền liên kết với giới tính.
II. Cơ chế xác định giới tính bằng NST giới tính
Đa số các loài động vật khác nhau, thành phần nhiễm sắc thể của cá thể đực và cái không giống nhau, giới tính của chúng được quyết định bởi sự khác nhau của các nhiễm sắc thể giới tính.
2.1. Dạng XX/XY
– Ở người, động vật có vú, ruồi giấm và một số thực vật:
+ Cá thể cái có cặp NST giới tính là XX.
+ Cá thể đực có một cặp NST giới tính là XY.
– Ở chim, bướm, ếch nhái, bò sát, dâu tây, tằm:
+ NST giới tính của cá thể cái là XY.
+ NST giới tính của cá thể đực là XX.
2.2. Dạng XX/XO
– Ở một số loài động vật như bọ xít, rệp, châu chấu,…
+ Cá thể cái có NST giới tính là XX (giới đồng giao).
+ Cá thể đực chỉ có một NST X, không có NST Y, dùng XO để biểu thị (giới dị giao).