I. Những kiến thức cơ bản về lịch sử thế giới hiện đại (1917 – 1945)
1. Liên Xô (nước Nga)
|
Thời gian |
Sự kiện |
Diễn biến chính |
Kết quả, ý nghĩa |
|
Tháng 2/1917 |
Cách mạng tháng Hai |
– Tổng bãi công chính trị ở Pê-tơ-rô-grát. – Khởi nghĩa vũ trang – Nga hoàng bị lật đổ
|
– Lật đổ chế độ Nga hoàng – Hai chính quyền song song tồn tại – Cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới |
|
Tháng 11/1917 |
Cách mạng XHCN |
– 25/10/1917,chiếm Cung điện Mùa Đông, toàn bộ chính phủ lâm thời tư sản bị bắt. – Chính quyền Xô viết thành lập do Lênin đứng đầu. |
– Thành lập chính quyền Xô Viết do Lê-nin đứng đầu. – Nhân dân lao động Nga được làm chủ đất nước và vận mệnh mình. – Cổ vũ mạnh mẽ phong trào cách mạng thế giới theo đường lối cách mạng vô sản |
|
1918 – 1920 |
Chống thù trong giặc ngoài |
Quân đội 14 nước đế quốc cấu kết với bọn phản động trong nước mở cuộc tấn công vũ trang vào nước Nga Xô viết. – Thực hiện chính sách “Cộng sản thời chiến”. |
– Đẩy lùi cuộc tấn công của kẻ thù. – Nhà nước Xô viết được bảo vệ và giữ vững. |
|
1921 – 1925 |
Chính sách kinh tế mới và công cuộc khôi phục kinh tế |
– Trong nông nghiệp thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thu thế lương thực. – Trong công nghiệp, tập trung khôi phục công nghiệp nặng. – Trong thương nghiệp: tự do buôn bán, phát hành đồng Rup mới. |
– Hoàn thành công cuộc khôi phục kinh tế. – Phục vụ cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một số nước hiện nay. |
|
Tháng 12/1922 |
Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết thành lập (Liên Xô). |
– Gồm 4 nước Cộng hòa Xô viết đầu tiên là Nga, Ucraina, Bêlorutxia và ngoại Cápcadơ. |
– Tăng cường sức mạnh về mọi mặt để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. |
|
1925 – 1941 |
Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội |
Thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928 – 1932) – Kế hoạch 5 năm lần thứ hai (1933 – 1937) – Kế hoạch 5 năm lần thứ 3 (từ năm 1937) bị gián đoạn do phát xít Đức tấn công 6/1941. |
– Đưa Liên Xô từ một nước nông nghiệp lạc hậu thành một cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa, có nền văn hóa, khoa học kĩ thuật tiên tiến và vị thế quan trọng trên trường quốc tế. |
|
1941 – 1945 |
Chiến tranh vệ quốc vĩ đại |
– Giải phóng lãnh thổ Liên Xô. – Giải phóng các nước Trung và Đông Âu. – Tiêu diệt phát xít Đức ở Béclin, tấn công đạo quân Quan Đông của Nhật ở Mãn Châu. |
– Là lực lượng trụ cột góp phần quyết định trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít. – Bảo vệ vững chắc tổ Quốc xã hội chủ nghĩa, tiếp tục xây dựng chủ nghĩa xã hội. |
2. Các nước tư bản chủ nghĩa
|
Thời gian |
Sự kiện |
Diễn biến chính |
Kết quả, ý nghĩa |
|
1919 – 1922 |
Hội nghị Vécxai và Oasinhtơn |
– Kí kết hòa ước giữa các nước thắng trận và bại trận. – Các nước bại trận chịu những điều khoản nặng nề |
Một trật tự thế giới mới : trật tự Vécxai – Oasinhtơn và Hội quốc liên. – Mâu thuẫn giữa các đế quốc tiếp tục căng thẳng. |
|
1918 -1923 |
Khủng hoảng kinh tế, chính trị |
– Kinh tế các nước CNTB không ổn định – Cao trào cách mạng 1918 -1923 lên cao |
Phong trào cách mạng thế giới phát triển mạnh, Quốc tế Cộng sản thành lập (1919).
|
|
1924 – 1929 |
Thời kì ổn định tạm thời |
– Kinh tế các nước tư bản ổn định và phát triển, đặc biệt là Mĩ. – Kinh tế bộc lộ nhiều nhược điểm. |
Giai đoạn ổn định tạm thời nhưng ẩn chứa nhiều mầm mống dẫn đến khủng hoảng. |
|
1929 – 1933 |
Khủng hoảng kinh tế thế giới |
– Nổ ra đầu tiên ở Mĩ, lan rộng khắp thế giới, tàn phá nặng nề nền kinh tế, chính trị các nước tư bản, làm xã hội rối loạn. – Phong trào cách mạng bùng nổ. |
Các nước tư bản lối thoát bằng những cách khác nhau: cải cách kinh tế, xã hội (Anh, Pháp, Mĩ), hoặc thiết lập chế độ phát xít (Đức, I-ta-li-a, Nhật) |
|
1933 |
Chủ nghĩa phát xít lên cầm quyền ở Đức. |
– Ngày 30/1/1933 Hít-le lên làm Thủ tướng. Chính phủ, thiết lập chế độ độc tài phát xít ở Đức. – Thi hành chính sách chính trị, kinh tế, đối ngoại phản động nhằm phát động chiến tranh phân chia lại thế giới. |
– Mở ra thời kì đen tối trong lịch sử nước Đức – Báo hiệu nguy cơ chiến tranh thế giới |
|
1933 – 1935 |
Chính sách mới (New Deal) của Tổng thống Mĩ Rudơven |
Thực hiện một hệ thống các chính sách, biện pháp của nhà nước trên các lĩnh vực kinh tế tài chính và chính trị xã hội. |
– Cứu chủ nghĩa tư bản Mĩ khỏi cơn nguy kịch. – Làm cho nước Mĩ duy trì được chế độ dân chủ tư sản, không đi theo con đường chủ nghĩa phát xít |
|
1933 – 1939 |
Chủ nghĩa phát xít xuất hiện và lên cầm quyền ở Đức, Italia, Nhật. |
– Chủ nghĩa phát xít, quân phiệt lên cầm quyền ở Đức, Italia, Nhật, ra sức chạy đua vũ trang, chuẩn bị chiến tranh chia lại thế giới. – Liên Xô muốn liên minh với tư bản chống phát xít nhưng bị từ chối. Anh, Pháp dung dưỡng phát xít để chống Liên Xô. Mĩ giữ thái độ trung lập – Mặt trận nhân dân chống phát xít hình thành và thắng lợi ở nhiều nước. |
– Thế giới hình thành 2 khối đế quốc đối đầu nhau, làm quan hệ quốc tế luôn căng thẳng. – Tạo điều kiện cho Đức gây chiến.. |
|
1939 – 1945 |
Chiến tranh thế giới thứ hai |
– Lúc đầu là cuộc chiến giữa hai khối đế quốc. – Sau khi Liên Xô và Mĩ tham chiến, Mặt trận Đồng minh chống phát xít hình thành |
– Chủ nghĩa phát xít bại trận, thắng lợi thuộc về phe Đồng minh.. – Hội nghị Ianta được triệu tập để thiết lập trật tự thế giới mới. |
3. Các nước châu Á
|
Thời gian |
Sự kiện |
Diễn biến chính |
Kết quả, ý nghĩa |
|
1918 – 1923 |
Cao trào cách mạng giải phóng dân tộc |
– Phong trào Ngũ Tứ ở Trung Quốc. – Cuộc đấu tranh của nhân dân Mông Cổ, Ấn Độ … |
– Cổ vũ tinh thần đấu tranh của nhân dân châu Á. – Chuẩn bị cho bước phát triển ở giai đoạn sau. |
|
1924 – 1929 |
Phong trào giải phóng dân tộc phát triển |
– Nội chiến ở Trung Quốc. – Phong trào công nhân và những hoạt động của Đảng Quốc đại ở Ấn Độ., Đảng Cộng sản ở Inđônêxia. |
– Giáng đòn mạnh vào các thế lực thống trị. |
|
1929 – 1939 |
Phong trào giải phóng dân tộc và lập Mặt trận nhân dân chống phát xít. |
– Đấu tranh chống chế độ phản động Tưởng Giới Thạch và phát xít Nhật ở Trung Quốc. – Nhiều Đảng Cộng sản được thành lập: Ấn Độ (1939), Việt Nam (1930). – Thành lập Mặt trận nhân dân chống phát xít ở Việt Nam (1936), Inđônêxia (1929) |
Tạo nên làn sóng cách mạng chống đế quốc, thực dân, phát xít ở các nước châu Á |
|
1939 – 1945 |
Phong trào GPDT trong Chiến tranh thế giới thứ hai. |
– Trung Quốc: Kết thúc thắng lợi 8 năm kháng chiến chống Nhật. – Đông Nam Á: nhiều nước giành được độc lập: Việt Nam, Inđônêxia (8/1945), Lào (10/1945) |
Nhiều nước châu Á giành độc lập, góp phần quan trọng vào cuộc đấu tranh tiêu diệt phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai. |
II. Những nội dung chính của lịch sử thế giới hiện đại (1917 – 1945)
1. Những chuyển biến quan trọng về vật chất của nhân loại
– Sự phát triển khoa học – kĩ thuật đã thúc đẩy kinh tế thế giới phát triển với tốc độ cao.
– Sự tăng trưởng của nền kinh tế thế giới đã làm thay đổi đời sống chính trị, văn hóa, xã hội của các quốc gia, dân tộc trên thế giới
2. Chủ nghĩa xã hội được xác lập
– Chủ nghĩa xã hội được xác lập ở một nước đầu tiên trên thế giới (Liên Xô), nằm giữa vòng vây của chủ nghĩa tư bản.
– Chỉ trong thời gian ngắn, Liên Xô đã vươn lên trở thành một cường quốc công nghiệp thứ hai thế giới, có nền văn hóa, khoa học – kĩ thuật tiên tiến và vị thế quan trọng trên trường quốc tế.
3. Phong trào cách mạng thế giới bước sang thời kì phát triển mới
– Từ sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười và sự kết thúc của Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào cách mạng thế giới bước sang một thời kì mới với các nét chính như:
+ Cao trào cách mạng 1918 – 1923 và sự thành lập Quốc tế Cộng sản.
+ Phong trào cách mạng những năm khủng hoảng kinh tế thế giới (1929 – 1933)
+ Phong trào Mặt trận nhân dân chống phát xít, chống chiến tranh (1936 – 1939)
+ Cuộc chiến đấu chống phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945)
4. Chủ nghĩa tư bản không còn là hệ thống duy nhất
– Chủ nghĩa tư bản không còn là hệ thống duy nhất trên thế giới và trải qua những bước thăng trầm đầy biến động.
+ Trong 10 năm đầu 1918 – 1929, các nước tư bản từng bước ổn định và đạt mức tăng trưởng cao về kinh tế.
+ Trong 10 năm sau 1929 – 1939, lâm vào khủng hoảng trầm trọng chưa từng có, từ đó dẫn đến sự hình thành chủ nghĩa phát xít và cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai.
5. Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945)
– Là cuộc chiến tranh lớn nhất, khốc liệt nhất, tàn phá nặng nề nhất trong lịch sử nhân loại.
– Đứng trước thảm họa của cuộc chiến tranh thì các quốc gia có chế độ chính trị khác nhau đã phối hợp với nhau trong khối Đồng Minh chống phát xít.
– Nhân dân thế giới kiên trì đấu tranh chống phát xít xâm lược, trong đó tiêu biểu nhất là cuộc đấu tranh của nhân dân Liên Xô đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít.
– Chiến tranh kết thúc đã mở ra một thời kì phát triển mới của lịch sử thế giới.